“Corona heeft een economische crisis veroorzaakt”, zo lees ik in de kranten.
Is dat waar - vraag ik me af. Immers: de natuur kent geen economie, geen geld, geen belasting, geen schaarste, geen fiscale waarde. Dus hoe kan iets uit de natuur de economie veranderen?
Laten we daarom eens op onderzoek gaan: hoe verhoudt de natuur zich tot economie, kapitalisme en communisme?
Het centrale begrip in economie is schaarste: wat schaars te verkrijgen is, wordt duur verkocht. Wat overvloedig beschikbaar is, is goedkoop te verkrijgen. Voedsel is in de natuur niet schaars, maar wel ongelijk verdeeld - volop voedsel in de tropen, heel weinig in de woestijn. Waar de ongelijke verdeling van het kapitaal in de wereld Karl Marx heeft aangezet tot het schrijven van het boek Das Kapital en het communistisch manifest - gaat dat anders in de natuur. De ongelijke verdeling van regen in de natuur (en daarmee plantengroei) heeft de dierlijke bewoners van de woestijn niet geïnspireerd om een communistisch manifest te schrijven gericht tegen die vermaledijde machten die het maar niet laten regenen in de woestijn.
Er is immers een - subtiel - verschil tussen een Russische Tsaar en het klimaat. De Tsaar doet wat hij wil - maar moet wel de steun blijven houden van het leger. Het klimaat doet ook wat het wil - maar heeft daarbij geen last van een morrend volk of een weerspannig leger.
Kapitalisme bestaat ook al niet in de natuur. Het centrale doel van kapitalisme is winst: door goede investeringen en productie kun je geldelijke winst maken. De natuur kan zonder kapitalisme: er is immers zonlicht in overvloed - een overvloedige en onuitputtelijke bron van energie gratis en voor niks. De zon produceert ook nog eens alle regenwolken en levert er wind bij die het irrigatie water (vrijwel) overal bezorgt. Daar waar zon en regen een goede voedingsbodem vinden is er vegetatie in overvloed. Deze overvloed is niet te vergroten door kapitalistisch te investeren: een wereldwijd distributie netwerk van energie en irrigatie die alle flora en fauna gratis voorziet - kom daar maar eens om bij het kapitalisme.
De natuur zit goed in elkaar: daar waar genoeg planten zijn komen de dieren vanzelf. Een voedsel pyramide maakt het geheel af - insecten zitten op de planten. Kleine dieren eten de insecten of de planten. Roofdieren eten de planteneters. Eten en gegeten worden is in de natuur heel gewoon. Waar teveel roofdieren zijn, raakt de prooi op, roofdieren krijgen het moeilijk en sterven, daardoor herstelt de populatie voor prooidieren zich weer - de natuur vindt als vanzelf weer een gezonde balans. Daar is geen beleid, onderwijs, personeel, vakbond of ombudsman voor nodig - de natuur doet dat geheel uit zichzelf, volledig op zonkracht.
Ziekte bestaat wel in de natuur. Op de savanne’s van Africa zijn de zieke dieren degenen die het eerst gepakt worden door leeuwen, jachtluipaarden of hyena’s - zieke dieren rennen immers minder hard. Dat beschermt de gezonde populatie - voor ze een besmettelijke ziekte aan de rest van de populatie kunnen doorgeven. Dit mechanisme hebben mensen niet. Erger nog: wij concentreren onze patiënten in ziekenhuizen, houden ze daar lang vast, en zijn dan verbaasd dat er steeds weer nieuwe besmettingen plaats vinden: over en weer besmetten patiënten de medische staf - medische staf besmet patiënten. Ziekenhuis protocollen met strenge hygiene procedures proberen dit wel te voorkomen maar dat lukt nooit helemaal.
Waar is het met de mens misgegaan? De natuur was een perfect voorbeeld - waarom hebben we het paradijs verlaten? Toen de westerse ontdekkingsreizigers in de zeventiende eeuw op Tahiti kwamen troffen ze er een paradijs aan waar mensen in woonden. De tuinen van Eden bestonden nog - midden in de Stille Zuidzee. De bomen gaven rijke vrucht, de weinige bewoners die er waren leefden met elkaar in vrede, de mannen en vrouwen hadden tijd over voor muziek, dans en kunst. Wij westerlingen hadden van Tahiti kunnen leren hoe we het paradijs zouden kunnen herscheppen - in plaats daarvan hebben wij het aardse tranendal naar Tahiti gebracht. Een historische vergissing.
Op een hele andere plek, Noord Europa, na de laatste ijstijd, liepen de rendieren steeds verder naar het noorden. Rendieren houden immers van de kou, ze zijn een diersoort die kan overleven op een dieet van mossen die onder de sneeuw begraven liggen - door naar het noorden te migreren raakten de rendieren vrijwel alle voedsel-concurrenten kwijt. Concurrentie bestaat dus wel in de natuur - wanneer verschillende diersoorten allen hetzelfde voedsel willen eten. Waar in de economie concurrentie uiteindelijk leidt tot schaalvergroting, kostenreducties en prijsverlaging, leidt concurrentie in de natuur tot migratie en specialisatie. Migratie - dieren met honger zoeken een plek waar meer voedsel voor hen beschikbaar is. Specialisatie - dieren met honger zorgen ervoor dat ze iets wel kunnen eten waar andere dieren niet bij kunnen of niet kunnen verteren: de giraf kreeg een lange nek, koeien kregen vier magen.
De jagers op rendieren liepen met de rendieren mee - steeds verder naar het noorden. Die groep mensen heet nu de Samen, in het noorden van Noorwegen, Zweden en Finland. Er is nog steeds een veelvoud van rendieren voor elke persoon uit de Samen bevolking - een gezonde verhouding.
De gezonde verhouding is helemaal zoek geraakt in Europa. Bijna 400 miljoen mensen leven in een gebied waar vrijwel alle natuurbos is gekapt, waar vrijwel alle dieren zijn verdwenen (behalve dan het varken, het rund en de kip), waar de hele biodiversiteit naar de filistijnen is gegaan. Zelfs de haring en de kabeljauw zijn bedreigde diersoorten door structurele overbevissing.
Dan de banken - plaatsen waar de mens zijn geld verzameld. Waarom bestaan banken? De Tempeliers - een ridder-groepering uit de middeleeuwen kwam tot het zakelijk inzicht dat reizen met veel geld op zak gevaarlijk was - vanwege struikrovers. Maar edellieden die op reis gingen hadden bij aankomst wel geld nodig - de bank van de Tempeliers was de oplossing - het geld hoefde niet te reizen, alleen de administratie moest op reis. Het verging de Tempeliers financieel zo goed dat een Paus er op een gegeven ogenblik korte metten mee maakte. Dat wil zeggen, met de Tempeliers werd korte metten gemaakt, niet met het fenomeen bank, want aardse rijkdommen zijn door weinig pausen afgewezen.
Voor de struikrovers werd het leven ook veel beter, in plaats van dat ze het bos en de landwegen moesten afstruinen naar rijke reizigers, konden ze nu een overval op een bank plegen - daar was je zeker dat er veel te halen viel.
Het vermogen van edelen moest dus verdedigd worden - met kasteel en kluis. De natuur heeft geen kasteel of kluis. Iedereen kan overal bij. Voor vissen is het wel lastig om een banaan te plukken, maar daar hebben vissen ook helemaal geen behoefte aan, er is genoeg in de zee.
In plaats van zich te verhouden tot de natuur, heeft de moderne mens geprobeerd de natuur te bedwingen. Dat is een idee wat pas de afgelopen eeuwen is ontstaan. Vroeger ging dat anders - zo leren we van de oorspronkelijke bewoners van Noord America, zoals de Apaches, Sioux, Navajo's en Cheyenne’s. Deze stammen jaagden net genoeg op buffels om de stam ervan te laten leven, maar zorgden dat de buffel populatie in stand bleef - ze voelden zich immers één met de natuur en de buffels.
De moderne mens - Homo Sapiens Homocidus - de dodende mens, is een volstrekt onnatuurlijk leven gaan leiden. Wie de meeste mensen zou kunnen doden had de macht, zo begrepen de Babyloniërs vele duizenden jaren geleden. Wie de macht had en hield, kon zich alle waardevolle spullen toe-eigenen. Maar als je alle goud van de wereld hebt, en alle edelstenen, maar er is geen appelboom of aardbei of graan meer, wat moet je dan eten? Goud?
De perversie van onze samenleving is dat we collectief zijn gaan geloven dat we met al onze mogelijkheden geld en macht (dan wel aanzien) zouden moeten nastreven.
In de natuur bestaat dat niet - geld. Niemand ruilt er iets, iedereen scharrelt zijn eigen kostje bij elkaar, elk dieren-gezin redt zichzelf. De ouders voeden de jonkies. Soms zelfs dat niet - vissen moeten het vanaf het eerste moment zelf uitzoeken.
In de natuur bestaat er ook geen uitvoerende macht - geen regering, geen staatsvorm, geen grondwet, geen politie, geen rechters. Een leeuw heeft wel kracht, maar geen macht: hij kan een gazelle doden door een snelle en krachtige aanval. Maar een leeuw kan een gazelle geen dwangbevel sturen om zich te komen onderwerpen aan een leeuw die niet wil hardlopen.
Waar is het misgegaan met de mens? Wanneer zijn we gestopt met natuurlijk leven? Wanneer zijn we begonnen met de roofbouw op de natuur en uiteindelijk op onszelf?
Die vraag is makkelijk te beantwoorden - de industriële revolutie. Dankzij steenkool en de stoommachine kon massaal geproduceerd worden. Eerst alleen in Engeland, later over de gehele wereld. Helaas had de grote massa geen geld, zodat er al snel te veel geproduceerd werd voor een te kleine afzetmarkt. Dus moest - volgens een economische wet - veel voor steeds lagere prijzen van de hand. Er moesten eerst twee eeuwen tijd overheen voor de gehele bevolking genoeg geld had (of verdienen kon) om al die spullen te kopen.
De natuur kent geen revoluties - waar een bepaalde soort door gewelddadig ingrijpen plotseling de overhand krijgt. Er zijn wel zeer ingrijpende gebeurtenissen in de natuur - zoals een grote meteorieten inslag of een gigantische vulkaanuitbarsting - maar deze vernietigen de natuur niet - sommige soorten sterven uit, anderen krijgen een betere kans: we hebben daarom nu wel vogels, maar geen dinosauriërs meer (behalve de krokodil dan).
De Club van Rome schreef rond 1970 dat er “Grenzen aan de Groei zijn” - economische groei zou niet eindeloos door kunnen gaan omdat er steeds meer afval, milieuvervuiling, overbevolking, en roofbouw zou komen op een aarde die maar een eindige voorraad heeft. Dit alles vernietigt de natuur - tot er te weinig natuur meer van is om de mensheid van te laten leven.
De cartoonist Piraro uit Chili maakte in 2015 deze spotprent.
De boodschap van de Club van Rome is wel overgekomen, bij veel regeringen, maar de wereld bevolking groeit nog steeds, en sneller dan ooit. De kruik gaat zo ver te water tot ze breekt.
Er zijn op de wereld massa-extincties geweest - massaal uitsterven van diersoorten, bijvoorbeeld door inslag van een enorme meteoriet. Is massa-extinctie voor de soort Homo Sapiens Homocidus ook mogelijk? Met kernwapens kan dat zeker, en tijdens de koude oorlog waren we daar terecht beducht voor - die dreiging lijkt langzaam minder te worden, maar is nog niet verdwenen door proliferatie van kern-kennis.
Is Corona, of welke andere besmettelijke ziekte dan ook, de boodschap van de natuur dat we te veel en te ver reizen, met te veel mensen op een te kleine ruimte leven en elkaar daarom wederzijds ziek maken?
Welvaartsziektes zijn er genoeg - kijk maar om u heen. Wie maar lang genoeg ongezonde gewoonten cultiveert betaalt daar uiteindelijk met de gezondheid van zijn of haar lijf, leden of geest voor.
Dan was er nog iemand in het nieuws die beweerde dat de corona crisis veroorzaakt was omdat we niet genoeg "geloof in de wetenschap" hadden. De redenering was dat "meer investeren in virusbestrijding door high tech laboratorium onderzoek deze Corona-crisis had kunnen voorkomen".
Die redenering klopt van geen kant - een brand kun je niet voorkomen door high tech onderzoek te doen naar de propagatie van vonken - je moet simpelweg zorgen dat er van de brandbare stoffen niet teveel op één plek zijn en de brandbare stoffen beschermen tegen ontsteking door vonken of hoge temperatuur. Scheiden van brandbare stof en zuurstof is ook een belangrijke veiligheid maatregel.
Als we een brand en de corona situatie met elkaar vergelijken zien we dat veel mensen dicht bij elkaar de brandbare stof is, veel reizen is hetzelfde als toevoeren van zuurstof, en een besmetting is de vonk die alles in lichterlaaie zet.
De oorzaak van de pandemie is daarom niet het besmettelijke virus op zichzelf. De werkelijke oorzaak is dat er te veel mensen - op te veel plaatsen - te veel reizen - en daarbij te dicht bij elkaar komen - en elkaar besmetten door onhygiënische gewoonten. Steden - vliegverkeer - openbaar vervoer - winkelcentra - alles op massale schaal. Daarom zijn we vatbaar voor een pandemie. Deze pandemie is het eindresultaat van onze leefgewoonte en levensstijl.
Politici doen graag aan symptoombestrijding - zeker als die maatregelen stemmen opleveren bij de komende verkiezingen: u zult ze horen roepen over corona-tests, corona-inentingen, corona-onderzoek, corona-klinieken, corona-bestrijding op industriële schaal (wel van de fabrieken in eigen land, want dan heeft de nationale economie er ook nog wat aan). Politici aller landen: het gaat niet om Corona, of om andere besmettelijke ziekten - het gaat erom dat de mensenwereld weer in harmonie met de natuur gaat leven.
Geld bestaat niet in de natuur. Betekent dit dat de natuur niet kan failliet gaan? De natuur heeft waarde - maar dat is niet in geld uit te drukken. Zonder natuur zouden we niet kunnen leven - dus is de natuur meer waard dan alle geld van de wereld bij elkaar.
De grootste fout van ons kapitalistische denken is de veronderstelling: dat wat gratis is, zal geen waarde hebben.
Zon, regen, oceaan, rivieren, meren, bos, planten, vogels, insecten - ons leven hangt er van af. Onbetaalbaar, maar volgens het economische schaarste-denken is dit alles van geen waarde.
Wat hebt u geleerd van de Corona situatie - gaat u over een half jaar weer precies zo door als vorig jaar, of gaat u bewust anders leven?
Reactie plaatsen
Reacties