Alleen zijn

Door de corona situatie zit iedereen in een soort van sociale isolatie. Je kunt in een quarantaine situatie niet even bij iemand aanwippen voor een kop koffie en een goed gesprek.

Dit maakt dat we door de omstandigheden gedwongen - een flinke tijd alleen moeten zijn.

De Engelsen hebben daar een mooi woord voor - solitude. Dit betekent zoiets als “alleen zijn, omdat je zelf gekozen hebt voor eenzaamheid.” Je zou het ook een solitaire attitude kunnen noemen - wellicht dat het woord daar van is afgeleid.

De ene persoon bloeit op van veel sociale contacten, lekker bijkletsen, overal een praatje maken.

Een ander wil liever alleen zijn met eigen gedachten en gevoelens zonder de storende invloed van al die anderen. Niet dat ze contact-gestoord zijn, maar door weloverwogen keuze willen ze even geen anderen aan het hoofd. 

Als we allemaal goed zouden zijn in solitude - is de quarantaine tijd over voor we het weten. Dus: hoe doe je dat, solitude? Daar wil ik u bij helpen met deze blog.

In een boek wat ik aan het lezen ben wordt solitude uitvoerig besproken en daar wilde ik graag met u van gedachte over wisselen. Normaal zou ik dat in een rechtstreeks gesprek doen - dat praat zoveel makkelijker - maar ja, dat gaat niet in een quarantaine.

Dus ik begin een monoloog en u mag voor uzelf daar doorheen denken wat u wilt - dan wordt het vanzelf een soort van dialoog. 

Alleen zijn. 

Bij het schrijven van mijn proefschrift, in 1997, heb ik veel in solitude doorgebracht. Dat had ik nodig om ongestoord te kunnen nadenken en schrijven. Op mijn werkplek destijds, de Universiteit Twente, was overdag veel rumoer van studenten en collega’s. Na vijf uur ’s middags werd het een stuk rustiger en mijn meest productieve uren waren daarom van zes tot negen in de avond. Het eind resultaat was een boek van 182 bladzijden waar elk woord op een goudschaaltje was gewogen. Zo hoort dat bij een proefschrift - alleen wat wetenschappelijk gezien verantwoord is mag je opschrijven. Daardoor leer je zorgvuldig formuleren en scherp analyseren. Deze vorm van alleen zijn was dus om mijn werkzaamheden als onderzoeker beter te kunnen doen - een functionele vorm van alleen-zijn.

Onder schrijvers komt gekozen eenzaamheid veel voor. Van de schrijver Simon Vestdijk is bekend dat hij in volkomen eenzaamheid zijn romans schreef. Hij was zeer productief - hij schreef een stuk of 5 romans per jaar! Dit kreeg hij voor elkaar door op de achtergrond een stofzuiger aan te zetten - dit monotone lawaai overstemde alle andere storende geluiden. Vestdijk zelf hoorde na een poosje de stofzuiger niet meer. Dat gaf hem alle ruimte in het hoofd voor fantasie en schrijven.

Een musicus - amateur of professional - geniet van instuderen van muziek. Als je in de goede flow zit leer je snel een nieuwe passage in de vingers krijgen. Zelf speel ik saxofoon - waar de tien vingers allemaal in steeds wisselende volgordes en ritmes moeten meedoen om muziek te maken. En dan komt daar de mondtechniek en de adembeheersing van longen en middenrif nog bij om het mooi te laten klinken. Muziek maken doe je met je hele lijf - hersenen, hart, longen, vingers, oren en ziel zijn nodig om de muziek zo te laten klinken als je het in je binnenste kunt horen. Instuderen van muziek gaat het beste wanneer je alleen bent en je er volledig in op kunt gaan.

Wellicht bent u een hobby schaker - dan weet u wat het is om met de ogen dicht een schaak stelling op het bord voor de geest te krijgen, zetten te overwegen, van u zelf en mogelijke tegenzetten van de denkbeeldige tegenstander.  

De promovendus, schrijver, musicus en schaker hebben dus allemaal gemeen dat ze het alleen-zijn nodig hebben om zich volledig te kunnen wijden aan hun passie, dan wel beroep. 

Maar hoe zit dat als je alleen bent en niets te doen hebt? Je hebt het ontbijt op, er is niets te doen in huis, en er is een gat van een paar uur tot de volgende maaltijd.

Veel mensen in een dergelijke situatie laten hun gedachten dwalen. Dat zijn doorgaans allerlei gedachten-flarden die weinig met elkaar te maken hebben. 

Dit proces is prachtig bezongen door Frans Halsema in het chanson “Elke avond als de beeldbuis is gedoofd” - luister maar eens:

Youtube filmpje Frans Halsema - Beeldbuis

“Alle twijfels en zorgen gaan dan met me aan de haal”, zingt Frans Halsema. 

Dat is een soort verwerken van de afgelopen dagen en weken - dingen die je gehoord of gezien of gevoeld hebt komen weer als gedachten flard in je hoofd langs en lijken erop te staan dat je daar nu aandacht aan besteedt. Het komt mij voor dat dit niet de meest opbeurende gedachten of meest zalige ervaringen zijn - meer is het een een cocktail van ongenoegen, frustratie of bange gedachten die om voorrang vragen. 

Het is net alsof ons wezen al lang vrede heeft met alle mooie momenten, daarom komen ze niet automatisch weer boven, je moet jezelf er aan herinneren. 

De slechte momenten, daarentegen, komen wel automatisch, alsof je deze nog een keer weer beleven moet - in de vorm van dwalende gedachten aan de koffietafel. 

Deze situatie is bijna niet tegen te gaan. De strijd tegen dwalende gedachten kun je bijna niet winnen. Je kunt proberen met al je aandacht naar iets anders te gaan, bijvoorbeeld door te mediteren, te gaan zingen, te dansen of iets anders te doen waar je je flink op moet concentreren. Hoe groter de concentratie, des te minder kans de storende gedachten krijgen.

Probeer dit eens: steek een kaarsje aan en kijk naar de vlam met al je concentratie - tenminste een minuut lang. Doe dan je ogen dicht en probeer het beeld van de vlam zolang mogelijk vast te houden. Hier heb je veel concentratie voor nodig